Walki o Strugę - 1 sierpnia 1944
| fb.com: | |
|---|---|
| opub.: | 2019-07-29, 22:48 |
| data powiązana: | 1944-08-01 |
| tagi: | II Wojna Światowa Dokumenty Albin Furczak "Alf" | Henryk Okińczyc (ps. Bil) AK Rejon II Celków - Marki Struga |
Waffen-SS i Wehrmacht
1 sierpnia 1944 roku Niemcy kontynuowali wypieranie 50. Bygady Pancernej ze Strugi oraz lasów na południe od tej miejscowości.
Dziennik działań II/Fs.Pz.Rgt. „HG” tak opisuje walki batalionu tego dnia:
8. Kompania w ramach Grupy Bojowej Sandrocka otrzymała zadanie, aby 1.8.44 około godz. 11.00 uderzyć z rejonu wyjściowego P106 na północ od Zielonki na szosę Zielonka-Struga i opanować zarówno skrzyżowanie dróg, jak i miejscowość Struga. Atak trzech Panter, które posuwały się naprzód bez grenadierów w wysuniętym plutonie, uzyskał powodzenie, jednakże wkrótce zerwała się łączność wskutek szybkiej jazdy wysuniętego plutonu. W związku z tym wysunięty pluton zawrócił pod P100, przy czym jedna Pantera została rozbita (unieruchomiona), a druga otrzymała trafienie w wieżę.
Następnie przystąpiła do działania 8. Kompania z trzema plutonami i grenadierami jak niżej: 2. i 3. Pluton na prawo od szosy, 1. Pluton na lewo od szosy [drogi Zielonka-Struga]. Atakowi towarzyszyli spieszeni grenadierzy.
Natarcie posuwało się bardzo powoli do przodu i przy punkcie P100 zatrzymało się na krótki czas z powodu bardzo silnego ognia artylerii przeciwpancernej i piechoty z prawego skrzydła [ostrzał prowadziły radzieckie czołgi z 50. Brygady Pancernej ukryte w lesie]. Po przegrupowaniu sił przez dowódcę grupy bojowej nastąpiła silna nawała ogniowa własnej artylerii na wzgórz 105 i 106 [wzgórza porośnięte lasem Nadleśnictwa Drewnica na wschód od Marek i Pustelnika] oraz na szosę na północ od P100.
Natarcie odniosło teraz większe powodzenie, do tego jeszcze III Batalion [działa pancerne] z lewego skrzydła, działając poprzez punkt 107 oraz 19. Dywizja Pancerna bezpośrednio z zachodu [Grupa Bojowa Kallner obsadzała Czarną Strugę] zaatakowały Strugę, zyskując znaczny teren.Na wzgórzu P105 natarcie utknęło ponownie z powodu silnego ognia artylerii przeciwpancernej i czołgów ze skrzydła i rejonu P104. Po ponownym silnym ostrzale ze strony naszej artylerii i dział piechoty na P104 natarcie raz jeszcze uzyskało powodzenie i kompania zdołała przebić się do Strugi, zajętej już przez pododdziały z 19. Dywizji Pancernej. Do Strugi dotarto ok. godz. 17.30. W Strudze zorganizowano stanowiska ubezpieczające w kierunku północno-wschodnim i północnym. Tym samym cel natarcia na dzień 1.8.1944 r. został osiągnięty.
Tak więc w praktyce 50. Brygada Pancerna przy wsparciu 51 Brygady Pancernej utrzymała zasadnicze pozycje w lesie Nadleśnictwa Drewnica między Strugą a linią kolejową prowadzącą do Wołomina. Batalion Czołgów został wyparty ze Strugi. Niemcy w ten sposób zabezpieczyli szosę biegnącą przez las w kierunku Wólki Radzymińskiej.
Niemcy cały czas zbierali siły do decydującego uderzenia na okrążony pod Wołominem 3. korpus. Ponieważ w 50. Brygadzie Pancernej zostało wieczorem na chodzie tylko 26 czołgów, pododdziały 19. Dywizji Pancernej i dywizji Hermann Gering uzyskały teraz na kierunku Marki-Struga wyraźną przewagę. Rano 1 sierpnia przybyło do Warszawy transportem kolejowym 20 czołgów Panzer IV. Czołgi te dotarły przed godziną 17.00 w okolice Zielonki.
1 sierpnia po południu do Warszawy przybył ostatni transport kolejowy wiozący czołgi dla II Batalionu Pułku Pancernego dywizji „„Hermann Göring””
Armia Czerwona
Strona radziecka niechętnie przyznała się do utraty Strugi.
W dzienniku 3. Korpusu Pancernego tak opisano to starcie:
Od rana 1.8.1944. nieprzyjaciel, prowadząc silny ogień z artylerii i moździerzy, zaatakował 50. Brygadę Pancerną z kierunku Czarna Struga siłami do 20 czołgów i 500 żołnierzy piechoty [atakowały pododdziały 19. Dywizji Pancernej]. W wyniku zaciętej walki atak nieprzyjaciela został odparty. Po godzinie nastąpiły dwa ataki nieprzyjaciela. Z kierunku Marki na Strugę w sile 6 czołgów, 2. transporterów opancerzonych i do 150 strzelców. Za cenę dużych strat nieprzyjaciel zdołał włamać się w obronę 50. Brygady Pancernej na [głębokość] 500 m. Wysiłkiem wysuniętej z obwodu kompanii 90. Samodzielnego Batalionu Saperów i czołgów 50. Brygady Pancernej włamanie nieprzyjaciela zostało zlikwidowane. [w rzeczywistości Armia Czerwona tylko ustabilizowała front, ale Strugi nie została odbita].
O 17.00 nieprzyjaciel w sile batalionu piechoty i 10 czołgów zaatakował 50. Brygadę Pancerną z Zielonki w kierunku na Maciołki, ale po dwugodzinnej walce ponownie został odparty.
Z uwagi na dużą ilość czołgów i siły żywej nieprzyjaciela, częstych i silnych ataków na 50 Brygadę Pancerną, do godz. 17.00 w rejon obrony 50. Brygady Pancernej został wysunięty odwód w postaci czołgów i batalionu strzelców zmotoryzowanych 51. Brygady Pancernej, które brały udział w odparciu ostatniego ataku nieprzyjaciela.
Podczas walk 1 sierpnia 1944 roku 50. Brygada Pancerna zadała nieprzyjacielowi straty: zniszczono czołgów „T-4” – 1; unieruchomiono 2; zniszczono 1 transporter opancerzony i 1 działo.
Straty brygady: 1 spalony czołg. Stan bojowy 26 maszyn.
Rozkaz bojowy sztabu 2 Armii Pancernej Nr 23/OP godz. 4.10
Pkt. 4 – 3 Korpus Pancerny – oddzielnymi oddziałami zająć i bronić szosę Radzymin – Warszawa w punktach Radzymin, Struga, Zielonka
Szczegółowy rozkaz bojowy sztabu 2 Armii Pancernej Nr 024/OP z dnia 1944.8.1; g. 4.10
Rozkaz dla dowódcy 3 Korpusu Pancernego
1. Przeciwnik stawia zacięty opór na rubieży: Jabłonna, Legionowo, Czarna Struga, Marki, Okuniew, Cechówka, Zbytki.
2. 2 Armia Pancerna przechodzi do obrony. Przedni skraj obrony na rubieży: Kobyłka, Ossów, Sulejówek, Stara Miłosna, Zbytki. Zabezpieczyć się ze wschodu i częściowo z północnego-wschodu przed wycofującymi się oddziałami Brzeskiego ugrupowania przeciwnika.
3. Jedna dywizja 125 Korpusu Piechoty wychodzi do Stanisławowa dla zabezpieczenia komunikacji z 2 Armią Pancerną
4. 3 Korpus Pancerny z 220 inżynieryjno-saperskim batalionem zająć okrężną obronę w pasie: Nowa Wieś, Kobyłka, Podleśniakowizna, Osów. Oddzielnymi oddziałami zająć i bronić szosę Radzymin – Warszawa w punktach Radzymin, Struga, Zielonka.
Punkt dowodzenia – zagajnik na południe od Wołomina.
Granica z lewej: rzeka Długa. Lewe skrzydło połączyć z oddziałami 8 Gwardyjskiego Korpusu Pancernego.
5. Meldunki składać co dwie godziny.
Meldunek sztabu 2. Armii Pancernej 1944-08-01, godzina. 12.00
2 Armia Pancerna przeszła do obrony na granicy: Radzymin, Struga, Ossów, Okuniew, Zakręt, Międzylesie, Zbytki.
3 Korpus zajął pozycje obronne: Nowa wieś, Kobyłka, Osów, Wołomin. Czołowe oddziały korpusu: Radzymin, Struga,
8 Gwardyjski Korpus Pancerny – Ossów, las 2 km na zachód od Okuniewa, Zakręt, Stefanów
16 Korpus Pancerny – Zakręt, Zbytki, Miedzeszyn, Goraszka
Meldunek sztabu 2. Armii Pancernej 1944-08-01, godzina 20.00
3 Korpus broni: Radzymin, Struga, Kobyłka, Ossów, Wołomin.
8 Gwardyjski Korpus Pancerny –Okuniew, las 2 km na zachód od Sulejówka, Hipolitów, Izabela.
16 Korpus Pancerny – Zakręt, Międzylesie, Zbytki
Zestawienie zbiorcze danych zwiadu sztabu 2 Armii Pancernej na godz. 24.00 dnia 1.8 1944 r.
Wg stanu na 24.00 1.8.1944 przeciwnik stawiał opór na rubieży: Czarna Struga, Marki, Zielonka, …
Armia Krajowa
Roman Grabowski ps. „Dziadek”
Rano 1 sierpnia po wczesnej pobudce cała kompania w luźnych szykach rowami opuściła wieś Pólko ostrzeliwaną ogniem nękającym przez Niemców, kierując się na północny – wschód. Punkty obserwacyjne artylerii niemieckiej musiały już być stosunkowo blisko, gdyż ostrzał artyleryjski stał się bardziej intensywny i stopniowo wydłużał się , prowadząc nas około 1,5 km. . Po wyjściu z ostrzału artylerii niemieckiej wszystkie drużyny i plutony połączyły się.
Cała kompania w szyku ubezpieczeniowym pomaszerowała w kierunku na Wołomin. Przemarsz przez ulice Wołomina oddziału powstańczego , dobrze uzbrojonego , liczącego ponad 400 ludzi , w którym część żołnierzy miała na sobie polskie mundury / m.in. Jan Janczak ps. „Sosna”/ wywołał najpierw zdumienie , a potem radość i entuzjazm. Były łzy , śpiew , kwiaty i pocałunki a przede wszystkim żywność, której tak bardzo nam brakowało.
W mieście zatrzymaliśmy się na krótko. Po uzyskaniu informacji i wymianie zdań z miejscowymi dowódcami oddziałów AK, które znajdowały się w stanie pogotowia, lecz walki jeszcze nie rozpoczęły, porucznik „Alf” spotkał się z dowódcą II Rejonu mjr. H. Okińczycem, od którego otrzymał rozkaz, by w dniu jutrzejszym zająć Kobyłkę, gdzie odbędzie się odprawa oraz wydane zostaną dalsze rozkazy.
Opuściliśmy Wołomin i pomaszerowaliśmy do wsi Nowa Wieś, mocno zadrzewionej po zachodniej stronie torów kolejowych. We wsi tej stacjonowała główna siła uderzeniowa 3 korpusu czołgów radzieckich wraz z jej dowódcą w stopniu generała. Po rozdzieleniu kwater i wystawieniu ubezpieczeń d-ca kompanii por. „Alf” udał się do kwatery dowództwa wojsk radzieckich i zameldował swój oddział.
Generał interesował się uzbrojeniem naszego oddziału , stanem liczebnym i planem dalszego działania. Por. „Alf” poinformował generała , że jutro rano kompania ma zająć Kobyłkę i przeprowadzić rozpoznanie w kierunku na Zielonkę. Generał akceptował ten plan z zadowoleniem i przydzielił dla wykonania tego zadania 2 czołgi. Zaufanie generała wynikało z dotychczasowego naszego współdziałania z czołgami w Strudze, o czym był poinformowany.
Na kolację rozdzielono prezenty żywnościowe , jakimi nas obdarowała w czasie przemarszu ludność Wołomina. Były duże porcje złożone z boczku, kiełbasy i słoniny. Na każdego przypadło również po dwa kieliszki napojów alkoholowych ofiarowanych przez wołominianki w czasie przemarszu. W kolacji wzięło również udział kilku zaproszonych czołgistów radzieckich.
Walki o Strugę - 2 sierpnia 1944
Antoni Widomski
Źródła:
Albin Furczak ps. "Alf", W pancernym kotle, Stolica Nr 36 (1955) 8 września 1985 r., Warszawa
Roman Grabowski ps. „Dziadek”, Walki powstańcze II Rejonu "Celków" w Markach VII Obwodu AK "Obroża", maszynopis, Marki 2002
Norbert Bączyk, Czołgi Hermanna Göringa pod Warszawą, Technika wojskowa. Historia. Numer specjalny 5/2017, Division Hermann Göring pod Warszawą
Centralne Archiwum Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej
