Pociąg do historii - portal historyczny miasta Marki

metryczka wpisu

fb.com:
opub.:	2019-07-25, 21:37
data powiązana:	1944-07-30
tagi:	II Wojna Światowa Dokumenty Albin Furczak "Alf" AK Rejon II Celków - Marki Struga

Między 18 a 20 lipca załamała się obrona niemieckiej 4. Armii Pancernej na linii dolnego Bugu, Armia Czerwona zbliżała się już do Wisły. W tej sytuacji wyznaczonej do obrony tej rzeki między Modlinem a Dęblinem 9. Armii, podporządkowano Dywizję Spadochronowo Pancerną „Hermann Göring”.
Przeciwnikiem Niemców była radziecka 2. Armia Pancerna, która 27 lipca dwoma korpusami pancernymi przystąpiła do natarcia w kierunku Warszawy.
28 lipca rano wojska radzieckie, 3. Korpus Pancerny 2. Armii Pancernej, przełamały ubezpieczenia niemieckie, rozpoczęła się bitwa pancerna pod Okuniewem. Znana jest także jako bitwa pancerna na przedpolach Warszawy lub bitwa pancerna pod Radzyminem jak i Bitwa pancerna pod Wołominem (z uwagi na linię frontu biegnącą od Okuniewa przez Kobyłkę, Wołomin i Radzymin).

30 lipca bitwa pancerna pod Okuniewem weszła w nową fazę. Już rano tego dnia, po wykonaniu dalekiego zagonu pancernego, radziecki 3. Korpus Pancerny opanował rejon Radzymina oraz Wołomina. Radziecka 50. Brygada Pancerna opanowała m. in. Lasy przedwojennego Nadleśnictwa Drewnica pomiędzy Strugą a Zielonką oraz opanowała wieś Struga, przez którą przebiegała strategiczna szosa białostocka. W tej sytuacji Niemcy zdecydowali się skrócić front, wycofując swoje wojska na linię Międzylesie -Zakręt-Okuniew. Wycofano z dotychczasowego rejonu wojska dywizji "Hermann Goering" i skierowanie ich właśnie w rejon Zielonki oraz Marek. Jednocześnie wydzielili siły blokujące wojska radzieckie w Radzyminie i Wołominie w rejonie Zielonki, Marek czy Czarnej Strugi, przegradzając im tym samym drogę na Warszawę czy też Zegrze z północnego wschodu.

Dziennik działań bojowych 2 Armii Pancernej od 1 lipca do 8 sierpnia 1944 r.

[ros. Журнал боевых действий 2 ТА с 1 июля по 8 августа 1944 года. Архив ЦАМО, Фонд 233, Опись 2309, Дело 18]
karta.24. 30-07-1944 – 3 Korpus Pancerny do 13.00 przekroczył linię kolejową i szosę Warszawa – Białystok
103 Brygada Pancerna – opanowała Radzymin, 50 Brygada Pancerna – skrzyżowanie dróg i las na południe od Strugi

Meldunek sztabu 2. Armii Pancernej 1944-07-30, godzina. 21.30

[ros. Боевое донесение штаба 2 ТА № 091.ОП 1944-07-30 g. 21.30. Архив ЦАМО, Фонд 307, Опись 4148, Дело 247, Документ 91/ОП]
3 Korpus [Pancerny] opanował Radzymin, Wołomin, pod koniec dnia walczył w rejonie Marki, Kobylak, Ossów

Albin Furczak. W pancernym kotle. Stolica Nr 36 (1955), Warszawa, 8 września 1985 r.
[Albin Furczak, Pseudonim „ALF”, b. dowódca 1 kompanii osiowej, II Rejonu „Celków”]

30 lipca w godzinach rannych dwa czołgi radzieckie dotarły od strony Wołomina w okolice Strugi. Były to czołgi 3 korpusu pancernego Armii Radzieckiej , którzy po przerwaniu obrony niemieckiej na wschód od Warszawy w nocy z 29 na 30 lipca przebili się przez Okuniew w rejon Wołomina. Główne siły korpusu zatrzymały się w lasach i osiedlach na zachód od Wołomina w trójkącie Wołomin – Nadma – Kobyłka przecinającym linię kolejową oraz przylegającym bezpośrednio do głównej trasy komunikacyjnej Warszawa – Białystok na odcinku od Strugi do Radzymina. Obsadzenie punktów na tej szosie w Strudze i Radzyminie przerwało połączenie Białystok – Warszawa i rozrywało styk 9 i 2 armii niemieckiej.
Miejscowa drużyna plutonu 738 złożona z żołnierzy pochodzących ze wsi Jaworówka i okolic kościoła w Strudze podprowadziła te czołgi drogami leśnymi na skrzyżowanie szos Białystok – Warszawa i Zegrze – Rembertów zaskakują całkowicie konwój samochodów niemieckich , który w drodze do Warszawy zatrzymał się na odpoczynek w Strudze. Ostrzelany i rozbity przez czołgi radzieckie konwój został opanowany przez drużynę plutonu 738. Zginęło kilkunastu Niemców , dowódca konwoju – oficer został wzięty do niewoli i odstawiony do dowództwa czołgów radzieckich stacjonujących w Nadmie. Zdobyto znaczne ilości broni i amunicji , samochody zostały spalone. Ogień z płonących samochodów przerzucił się na sąsiednie budynki Strugi. Olbrzymi pożar i huk toczącej się bitwy zaalarmowały wszystkie oddziały II rejonu AK. „Celków” rozmieszczone wzdłuż osi Białystok – Warszawa od Strugi przez Pustelnik II, Pustelnik I , Marki aż po Zacisze włącznie.
Dowódca kompanii por. Albin Furczak ps. „ALF” mający swą kwaterę w Strudze wysłał meldunek o wytworzonej sytuacji do dowódcy Rejonu mjr Henryka Okińczyca ps. „BIL” i wydał rozkaz zbiórek alarmowych dla plutonu 738 w Pustelniku i Strudze oraz plutonu 737 i plutonu PPS w Markach. Zaalarmowane dwie drużyny z Pustelnika plutonu 738 przez d-cę plutonu sierż. Jana Janczaka „SOSNA” zajęły szkołę w Pustelniku , gdzie znajdował się niemiecki skład broni. Zdobytą broń i amunicję oraz znaczne ilości granatów przewieziono furmanką do Czarnej Strugi.
W międzyczasie przewożenia rozkazu z kwatery dowódcy II Rejonu do dowódcy 1 kompanii por. „ALFA” poległ szer. Henryk Antczak ps. „WIL”.
Żołnierze plutonu 737 z Marek , którego d-cą był ppor. Stanisław Dąbrowski ps. „WIKTOR” , z z-cą sierż. Eugeniusz Broma ps. „WIR – WIT” oraz plutonu OW PPS dowodzonego przez ppor. Zygmunta Nazarenko ps. „ZBYSZEK” zbierali się w punkcie alarmowym obok cmentarza w Markach. Zebrane plutony pod dowództwem ppor. Stanisława Dąbrowskiego ps. „Wiktor” , który od czasu włączenia do AK oddziałów PN pełnił funkcję d-cy kompanii , przeniosły się do Czarnej Strugi na plac alarmowy kompanii osiowej w lesie koło tartaku. Oczekiwał tu już pluton 738 , w skład którego wchodzili żołnierze pochodzący z Pustelnika I , Pustelnika II Strugi, Jaworówki i Czarnej Strugi, którym dowodził sierż. Jan Janczaj ps. „ SOSNA”. Dowódzca kompanii por. Albin Furczok ps. „ALF” zarządził wystawienie ubezpieczeń , po czym odbyła się narada z dowódcami plutonów. W plutonach sprawdzono stan ludzi i rozdzielono broń i amunicję zdobytą w szkole w Pustelniku i w konwoju niemieckim w Strudze. Pluton 738 otrzymał zadanie ubezpieczenia czołgów radzieckich , które zajęły stanowiska w rejonie skrzyżowania szos Zegrze – Rembertów z szosą Warszawa – Białystok, a d-ca plutonu 738 sierż. Jan Janeczek zameldował się u d-cy czołgów z poleceniem utrzymania stałej łączności. W czasie uzupełnienia oddziałów i sprawdzania zdobytej broni d-ca kompanii por. „ALF” otrzymał wiadomość, że w Rościszewie i Pustelniku patrole niemieckie przeprowadzają rewizje domów , znęcają się nad ludnością i zabierają mężczyzn. Wysłano natychmiast silny patrol dla ochrony ludności i sprawdzenia sytuacji. Patrol zaskoczył Niemców , którzy kolejno dobijali się do domów i przeprowadzali łapankę mężczyzn. W wyniku krótkiej walki zginęło kilku Niemców, trzech zostało wziętych do niewoli, zdobyto samochód ciężarowy, który przez dwa dni – dopóki starczyło benzyny - służył kompanii do przewożenia sprzętu , granatów i żywności. Uwolniona ludność rozeszła się do swych domów, kilku mężczyzn zgłosiło się z prośbą o zaprzysiężenie i włączenie ich do naszych oddziałów walczących z Niemcami. Akcja patrolu uniemożliwiła dokończenie łapanki i przetransportowanie pojmanych Polaków do wąwozu „Na Kruczku” w okolicach między Pustelnikiem a Zielonką. Jak się później okazało , w wąwozie tym SS-mani dokonali masowej egzekucji kilkudziesięciu osób spędzonych z okolicznych osiedli Zielonki i Pustelnika. Patrol wysłany wzdłuż szosy przez Pustelnik II, Pustelnik I i Marki w kierunku Warszawy zetknął się z małymi jednostkami zmotoryzowanymi , które stopniowo przesuwały się z Warszawy w kierunku Strugi.
Wzięci jeńcy zeznali , że są żołnierzami pancerno – desantowej dywizji SS ”Herman Goring”, a na terenie szkoły w Pustelniku znajduje się oddział niemiecki złożony z kilku czołgów i innych pojazdów frontowych. Powodzenia bojowe patroli w Strudze i Rościszewie oraz przyprowadzeniu jeńcy i zdobyty samochód podniosły na duchu wszystkich żołnierzy. Wieczorem odbyła się odprawa dowódców plutonów przeprowadzona przez dowódcę kompanii por. „ALFA” . Na odprawę stawił się również wezwany d-ca małego oddziału AL., który również przybył do lasów Czarnej Strugi. Oddział ten w sile około 25 ludzi znajdował się w pobliżu stanowisk naszej kompanii. Jego dowódca oświadczył na odprawie , że w walce z Niemcami będzie współdziałał z naszą kompanią i podporządkuje się rozkazom por. „ALFA”. Na odprawie omówiono plan ataku na czołgi niemieckie stacjonujące w Pustelniku . Zostały rozdzielone zadania i wydane rozkazy. Noc zebrane oddziały spędziły w lesie obok tartaku i w zabudowaniach Czarnej Strugi pod nękającym ogniem artylerii niemieckiej. Wysłano patrole w kierunku Pustelnika , Legionowa i Zegrza.

Zamieszczona mapa, pochodzi z Centralnego Archiwum Ministerstwa Obrony Rosyjskiej Federacji.
Potwierdza ona fakt obecności w Strudze, na skrzyżowaniu dróg Warszawa - Nieporęt oraz Warszawa - Białystok, dwóch czołgów radzieckich, 50. brygady Pancernej 3. Korpusu Pancernego.

Walki o Strugę - 31 lipca 1944

Antoni Widomski

Źródła:
* Albin Furczak ps. "Alf", W pancernym kotle, Stolica Nr 36 (1955) 8 września 1985 r., Warszawa
* Roman Grabowski ps. „Dziadek”, Walki powstańcze II Rejonu "Celków" w Markach VII Obwodu AK "Obroża", maszynopis, Marki 2002
* Norbert Bączyk, Czołgi Hermanna Göringa pod Warszawą, Technika wojskowa. Historia. Numer specjalny 5/2017, Division Hermann Göring pod Warszawą
* Centralne Archiwum Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej